Rozpoczął się już wielki tydzień, ale wciąż pamiętajmy o podstawowej zasadzie zostań w domu. Z powodu zbliżających się świąt chcemy państwu przybliżyć coś na temat
zwyczajów i obyczajów wielkanocnych.
Wielkanoc jest najważniejszym świętem w kalendarzu chrześcijańskim. Towarzyszy mu wiele ciekawych zwyczajów i ludowych obrzędów, zazwyczaj pogańskiego pochodzenia. Poznajcie najważniejsze zwyczaje i obrzędy wielkanocne.
Wielkanoc jest świętem ruchomym, przypada więc co roku w inne dni pomiędzy 22 marca a 25 kwietnia. Wielki tydzień rozpoczyna Niedziela Palmowa upamiętniająca uroczysty wjazd Jezusa do Jerozolimy. Palmy, którymi Żydzi go witali, zastąpiliśmy gałązkami wierzby, która w symbolice Kościoła jest znakiem zmartwychwstania, przybranymi kwiatami i ziołami. W różnych regionach Polski są one albo skromniejsze, albo też bardzo okazałe.
Pogrzeb żuru i śledzia
Z Wielkim Czwartkiem, czyli pierwszym dniem Triduum Paschalnego związane są zwyczaje zwane pogrzebem żuru i wieszaniem śledzia. Rozbijanie lub zakopywanie garnków z żurem i przybijanie śledzi do drzewa było symbolicznym pożegnaniem tych postnych potraw aż do kolejnego Wielkiego Postu. W niektórych regionach zakopywano też garnek z popiołem na znak zakończenia czasu smutku i pokuty. W ten dzień do dzieci przychodził też zając ze słodyczami, których trzeba było szukać. Dziś znacznie częściej zajączek odwiedza dzieci w nocy z Wielkiej Soboty na Niedzielę Zmartwychwstania lub w niedzielę. Przynosi słodycze, albo niewielkie upominki, czasami wszystkim domownikom.
Rózga na męża
Rano w Wielki Piątek obmywano się wodą z rzek i jezior, co miało chronić przed chorobami. Uważano, że woda z naturalnych zbiorników ma właściwości oczyszczające i uzdrawiające. Z tym dniem związany jest też zwyczaj zwany „topieniem Judasza”. Palenie lub topienie kukły Judasza było symboliczną karą za zdradę Chrystusa. Raczej zapomnianym już zwyczajem są tak zwane „boże rany” upamiętniające biczowanie Jezusa. Kobiety w tym dniu symbolicznie biły męża i dzieci rózgą. Najczęściej tego też dnia siadamy wieczorem, by wspólnie całą rodziną przygotować pisanki do święconki, z którą w sobotę wybierzemy się do kościoła.
Sposoby na pisanki
Jajko uważane jest za symbol odradzającego się życia, a podczas tego święta za symbol zmartwychwstania Chrystusa. Zdobić, czyli pisać jaja można na wiele sposobów. W Wielkopolsce zwyczajowo robiło się kraszanki - barwiło się jaja na jeden kolor. Korzystano przy tym tylko z barwników naturalnych, np. gotowało się jajka w łupinach cebuli - barwią skorupkę na rozmaite odcienie brązu lub z liśćmi młodej pokrzywy, która nadaje skorupce kolor zielony. Po okraszeniu warto je natrzeć oliwą, wtedy kolor nabierze głębi. Bardziej ozdobna jest technika batikowa, czyli pisanie woskiem. Szpileczką wbitą w patyczek nanosimy rozgrzanym pszczelim woskiem rozmaite wzorki na skorupkę jaja. Potem albo barwimy jaja naturalnie, albo zanurzamy je w gorących farbach. Nieco inna technika, to rysowanie przepalonym woskiem - otrzymujemy go podgrzewając tak długo, aż ściemnieje - na zabarwionym wcześniej jaju. Możemy też robić drapanki - barwioną skorupkę drapiemy ostrym narzędziem w rozmaite wzory albo wyklejanki - jaja oklejamy papierem lub materiałem. Na Kurpiach nakleja się na nie misterne wycinanki. Najbardziej współczesną techniką jest malowanie. Kiedyś zdobiono także jaja kacze i gęsie. Te nie trafiały jednak do święconki, lecz traktowane były jako upominki. W czas śmigusa dyngusa, dziewczęta darowywały je chłopcom, którzy wpadli im w oko lub oni wręczali je wybranym pannom. Jaja często zakopywano też na polu, by zapewnić sobie dobry urodzaj lub w kurnikach, żeby kury dobrze niosły.
Dzielenie się jajkiem
W Wielką Sobotę tradycyjnie święcimy w kościołach potrawy, które następnego dnia zjemy podczas uroczystego śniadania wielkanocnego w pierwszy dzień świąt. „Święconkę” przygotowuje się w koszyku, ozdobionym bukszpanem i baziami. Jego zawartość różni się w zależności od rejonu Polski. Najczęściej wkładamy do niego: ugotowane jaja lub pisanki, kiełbasę, szynkę, chleb, ciasto, baranka z masła, cukru, czekolady lub chleba, chrzan oraz sól. Trzykrotne obejście domu ze święconką gwarantowało odpędzenie złych mocy. W mieszkaniu można trzy razy okręcić się z nią wokół siebie. W Niedzielę Zmartwychwstania po mszy rezurekcyjnej zasiadamy do śniadania świątecznego, które rozpoczynamy od podzielenia się święconym jajkiem i poświęconymi produktami.
Śmigus dyngus
Prócz pisanek i święconki, to najbardziej znany zwyczaj wielkanocny nawiązujący do pogańskich rytuałów związanych ze świętem wiosny. Polewanie wodą, a dawniej także chłostanie gałązkami brzozowymi symbolizowało oczyszczenie, obmycie z grzechów. Te panny, które najbardziej oblano miały największe powodzenie. W lany poniedziałek w niektórych regionach Polski do dziś popularne są również pochody przebierańców - zwyczaj podobny do orszaku bożonarodzeniowych kolędników. W Poznaniu od lat urzędują w tym dniu Żandary. Główne ich postacie to: baba, dziad, kominiarz i ksiądz.
Oczywiście do tradycji wielkanocnych zaliczyć trzeba także specjalne wypieki „bab wielkanocnych”, różnego rodzaju placków i mazurków, czyli „dziadów”, ale o tym później.
Dzieci wraz z rodzicami zapraszamy do wypełnienia krzyżówki podczas wspólnej zabawy!
